Het Toraja volk op Sulawesi

Het Tobameer hebben we ondertussen verlaten en via Medan, Jakarta en Makassar zijn we maandag aangekomen in Palopo, op midden Sulawesi. Vanaf Palopo was het twee uur rijden naar Rantepao, het belangrijkste dorp in het Tana Toraja gebied. Na deze lange reis hebben we maandag uitgerust in ons hotel, om vervolgens dinsdag en woensdag dit bijzondere gebied te verkennen.

Het Toraja volk leeft hier al heel lang, zeker al sinds +/- 3500 jaar voor Chr. Een van de oudste bevolkingsgroepen van Indonesië. (Details van de geschiedenis zijn te vinden op internet.)

Vandaag gaan we zien op welke manier het toegaat bij een deel van de uitvaart van een overleden persoon. We hebben onder begeleiding van een privé gids, Budi, een receptie meegemaakt van een overleden vrouw uit het dorp Rantepao. Het Toraja volk is tegenwoordig bijzonder vanwege hun tradities en rituelen ten aanzien van begrafenissen en manier van begraven.

Voorafgaand aan de ceremonie zijn we eerst naar een etenswarenmarkt en een veemarkt geweest. Helaas regende het de hele dag…. Hierdoor waren er minder mensen op straat en was er minder vee op de markt dan doorsnee. De (mot)regen verhinderde ons echter niet om toch een goede indruk te krijgen van deze bijzondere bevolkingsgroep. De temperatuur was eveneens behaaglijk, we hebben geen kou geleden.

Op de warenmarkt werden allerlei fruit en vooral (nog springende) vis aangeboden. Alles geplaatst in manden of bakken op de grond met een paraplu of zeiltje erboven tegen de regen. Onschuldig en gezond fruit, maar ook diverse soorten champignons die wij in NL als paddo’s zouden verkopen…..

Op de veemarkt stonden echt een heel groot aantal buffels en (zwarte) varkens en hanen te koop. De buffels stonden allemaal met een touw in hun neusgaten vastgebonden. De kop is het meest gevaarlijk, aanvallen doen ze met hun hoorns. Met de (achter)poten doen ze niets. Dus niet te dicht bij de kop gaan staan. De varkens werden op een zeer rare en volgens Europese standaard dieronvriendelijke manier aangeboden: liggend op hun zijde, voor- en achterpoten vastgebonden. Tussen de voor- en achterpoten een lange, dikke bamboe stok geschoven (in de lengterichting) om bewegen onmogelijk te maken. Op deze manier liggen ze klaar om verkocht en eenvoudig verplaatst te worden. Dat verplaatsen gaat met twee of drie man tegelijk, onder luid gekrijs van het gillend (speen)varken. (Ruben weet nu waar het spreekwoord vandaan komt.) De hanen worden, ondanks dat het officieel verboden is, nog steeds verkocht voor hanengevechten. De mannen die kopen en verkopen testen de hanen op kracht in de poten en in de kop, de ‘wapens’ van de hanen. 

Al met al was het bezoeken van deze markten iets heel anders dan het rondlopen op de Albert Kuyp markt in Amsterdam. Door de regen was alles modderig en de slecht geasfalteerde straat van de warenmarkt maakte het onaangenaam lopen. Auto’s probeerden op een paar centimeters langs ons te rijden, waardoor modder opspatte. De geur van de vis oversteeg de regengeur. Het ongeplaveide plein, waar de buffels stonden, grensde aan de warenmarkt. Het plein was begroeid met wat grassprietjes, maar vooral overladen met brokken steen vermengd met de poep en pies van de beesten. Was niet heel aanlokkelijk om overheen te lopen op mijn sandalen (met blote voeten)………Dan heb ik het nog niet eens gehad over de (dierlijke) geuren die onze neuzen bereikten…..

Dat was nog maar het begin. Onze tocht gaat verder naar de begrafenis ceremonie, iets verderop in het dorp. Het receptie onderdeel. Samen met de gids overleggen we of we de gehele ceremonie willen meebeleven. Deze bestaat uit een receptie/processie gedeelte en daarna een offergedeelte. Vooral het offergedeelte kan er in onze Europese ogen erg wreed, dieronvriendelijk en bloederig uit zien. De vraag is of wij dat willen en kunnen aan zien.

Na het meemaken van de receptie/processie besluiten we het offergedeelte over te slaan. We hebben gezien hoe er met levende dieren (die alleen nog maar klaarliggen om geofferd te worden) wordt omgegaan, dat stuit ons al tegen de borst.

Tijd voor de lunch! Na het eten gaan we gewoon weer verder met waar we gebleven waren…

De familiegraven bevinden zich in grotten in de bergen rondom het dorp. De kisten worden in de grot gelegd. Honderden jaren geleden werden de kisten aan de berg ‘opgehangen’. Dit was om te voorkomen dat dieren erop af kwamen. Deze kisten zijn gemaakt van het hardste hout en zijn daardoor nog steeds in redelijk goede staat en nog intact.

Bij de familiegraven is het verschil in rang of stand te zien. De vermogende mensen (staan hoog in rang) hebben geld voor prachtige poppen van houtsnijwerk die fier rechtop tegen de berg staan en een goede gelijkenis zijn van de overleden personen. Familiegraven zijn kaarsrechte vierkante, met de hand uitgehakte gaten in de berg, deze worden afgesloten met een rijk versierd houten paneel. De minder vermogende mensen hebben een plek in een grot. De kist wordt toegevoegd aan de plek waar de andere familie al ligt in de grot.

Sjongejonge, het was me het dagje wel. Veel indrukken opgedaan. Meestal zijn wij Westerse Nederlandse mensen niet zo bezig met de dood (liever niet). De manier van herdenken is bij ons ook zeer summier in vergelijking met dit volk. Het is een beetje een raar gevoel wat we hebben na deze dag. Aan de ene kant heel interessant om te zien en zelfs mee te maken hoe dat allemaal toegaat hier. Aan de andere kant voelt het als heel erg binnendringen in een persoonlijk familie gebeuren. Alhoewel dat tijdens de ceremonie niet tot uiting kwam vanwege de vele mensen die aanwezig waren en de manier waarop het toeging, rommelig en geen enkele structuur of liturgie te bekennen (voor onze maatstaven dan). Wij zijn niet gewend dat een heel dorp uitloopt voor een begrafenis, hier is het juist de verwachting dat iedereen op komt draven, hoe vaak het ook voorkomt per maand. De letterlijke tamtam (soort tromgeroffel op een holle boomstam-boot) laat horen aan het hele dorp dat er een begrafenis is.

Tijdens het avondeten hebben we nog even de indrukken van vandaag doorgenomen en hebben we ons verwonderd over het verloop van de (wereld)geschiedenis. Hoe door al het zendingswerk van christelijke missionarissen het toch bij lange na niet is gelukt deze eeuwenlange tradities te niet te doen en te laten verdringen door het christelijke geloof. Het is bijzonder om te zien en te horen van de gids hoe de mensen deze twee geloven hebben gecombineerd. Wil je meer details horen? Maak na onze reis een afspraak….(hahaha)!

Om de dag toch nog enigszins luchtig te eindigen hebben we onze eigen traditie van vorig jaar voortgezet: heerlijk even een potje kaarten (pesten) na het eten met z’n drieën.